جشن حنابندان یکی از رسوم قدیمی ایرانیان و مربوط به شب پیش از عروسی است. در چنین شبی عروس و داماد از خانواده‌های خداحافظی می‌کنند و برای مراسم شب عروسی آماده و مهیا می‌شوند. یکی از آئین زیبای این شب عزیز خواندن شعر حنابندان توسط خانواده داماد است که در جواب آن‌ها نیز اشعاری توسط خانواده عروس خوانده می‌شود. این مراسم درسال‌های اخیر با کمی تغییر در شهرهای مختلف ایران برگزار می‌شود. نکته جالب توجه این است که شعر برای مراسم حنابندان در شهرهای مختلف با توجه به گویش و لهجه آن‌ها کمی متفاوت خواهد بود. در این مقاله سعی داریم برخی از اشعار دلنشین برای این شب به یادماندنی را برای شما بازگو کنیم.
حنابندان و رسومات آن
در برخی شهرهای ایران مراسم حنابندان بیش از یک روز به طول می‌انجامد، ولی به طور معمول این مراسم از سر شب تا پاسی از شب ادامه خواهد داشت. اقوام و خانواده داماد با تزئین کردن ظرف حنا به سمت خانه و خانواده عروس می‌روند و شعر حنابندان را با صدای خوش و بلند می‌خوانند. این اشعار به شرح ذیل خواهند بود:
امشب حنا می‌بندیم
به دست و پا می‌بندیم
اگه حنا نباشه
آب طلا می‌بندیم
خواندن شعر حنابندون برای نشان دادن شادی و خوشحالی جمعی با ساز و آواز همراه خواهد بود. این مراسم که به دلیل داشتن دو گروه خانواده عروس و داماد به صورت گفت و گو نیز برگزار می‌شود در شهر اصفهان به شکل ذیل اجرا خواهد شد:
در این مراسم خانواده داماد با صدای بلند می‌خوانند:
سیب و هلو و گلابی، چادر عروس و بیارین
و در جواب خانواده عروس آواز سر خواهند داد که:
سیب و هلو و گلابی، عجله نکن میاریم
در ادامه خانواده داماد شعر حنابندان را به این صورت ادامه می‌دهند:
ما همگی سلندریم، عروس و بدین میخوایم بریم
باباش بیا ردش کن، هزاری تقدیمش کن
ننه‌اش بیا ردش کن یه کم نصیحتش کن
آجیش بیا ردش کن از زیر قرآن ردش کن
داداشش بیا ردش کن، چادرش و زود سرش کن
همچنین در ادامه خانواده داماد شعر حنابندان را به صورت آواز و به این شرح می‌خوانند:
آی نعنا، نعنا، نعنا، خواهر عروس شد تنها
و خانواده عروس این شعر را به صورت پاسخ خطاب به خانواده داماد می‌خوانند:
آی پونه، پونه، پونه، یکی دیگه هست تو خونه
لک لک تو هوا زنگوله به پاشه، عروس که برفت خواهرش به جاشه
برای گرفتن ایده تزیین ظرف حنا مقاله تزیین حنای عروس را مطالعه نمایید.
جنبه طنز در شعر حنابندان
در شب حنابندان اشعاری که خوانده می‌شود علاوه بر ایجاد حس طرب و شادی جنبه‌ای طنز نیز خواهند داشت. یکی از شعرهای حنابندون که در قالبی طنز میان خانواده عروس و داماد رد و بدل می‌شود به شرح ذیل است:
خانواده داماد:
در واکنه در واکنه، حنا میاریم ور شما
خانواده عروس:
حنای شما مال شما، زن نداریم ور شما
خانواده داماد:
در واکنه در واکنه، ساعت میاریم ور شما
خانواده عروس:
ساعت شما مال شما، زن نداریم ور شما
خانواده داماد:
در واکنه در واکنه، دستمال میاریم ور شما
خانواده عروس:
دستمال شما مال شما، زن نداریم ور شما
برای آشنایی بیشتر با مراسم حنبدان خواندن این مطلب را ازدست ندهید
اشعار حنابندان شیرازی
متاسفانه منابع موثقی از شاعران شعر حنابندان در دسترس نیست و باید اذعان کرد که این اشعار از زنان باتجربه فامیل نسل به نسل منتقل شده‌اند. این جشن که در میان بانوان از شور و شوق بیشتری نیز برخوردار است با لهجه‌های گوناگون اجرا و خوانده می‌شود. یکی از محبوب‌ترین این اشعار به زبان شیرازی سروده شده است که در ادامه می‌خوانیم:
شب یک و منزل هزار و چشم داماد انتظار
یه عروسی سیت میارم در همین فصل بهار
شازده دوماد رفته شیراز بخره توپ یراق
آی برادر حرمتش کن تا دم شاه چراغ
آی حنابند، آی حنابند، یک حنای خوبی ببند
خوب ببند، خوشگل ببند، بهر عروس قد بلند
رود جونیم رفته حموم با تمام مومنون
رختش از مولا طلب کن، شربت از صاحب زمون
ادامه این شعر حنابندان قطعاتی از اشعاری است که به دفعات در مراسم عروسی شنیده‌ایم:
یی حمومی سیت بسازم، چهل ستون چهل پنجره
خانم عروس توش بشینه با یراق و سلسله
گل در اومد از حموم سنبل دراومد از حموم
شازده دوماد رو بگو سمبل دراومد از حموم
رختخواب چیت قلمکار آی ننه جونیم بیار
قالی بردار، ترمه بنداز، فردا شب یارم میاد
ایل بالا ایل دومن ایل قلعه ترکمن
ما میریم عروس بیاریم، قالی پهن کن رو چمن
راه بوشهر دور دور و آب بوشهر شور شور
ما میریم عروس بیاریم چشم دشمن کور کور
گل آوردیم کاکو جون، سمبل آوردیم کاکو جون
کی به حجله کی به حجله، شازده دوماد با زنش
کی بگرده دور حجله، خواهر کوچکترش
یار مبارک بادا، ایشالا مبارک بادا
مقاله پیشنهادی ما در این بخش : طراحی کارت عروسی دیجیتال چگونه است
اشعار کوتاه برای شب حنابندان
از دیگر شعر حنابندان که در این شب به یاد ماندنی توسط اقدام عروس و داماد همراه ساز و آواز خوانده می‌شوند، می‌توان به موراد ذیل اشاره کرد:
- حنا داره میاد آی آقا دوماد
شیرینی‌شو بده دلش بشه شاد
آخه کارها همه خاطره میشن
همراهیش کنید همه با جیغ و فریاد
2. رفقای دوماد دستا به بالا
ملائک با شادی داره تماشا
هر کی زن نداره قسمتش امشب
یه فرشته بشه به حق مولا
3. سبد سبد گل، لاله و سنبل، با نقل رنگی بریزید که شادی‌شونه
حنا بیارید، رو دست بذارید، دو تا قناری‌مون میرن به آشیونه
4. چه شب قشنگیه این حنابندون
الهی لباتون همیشه خندون
زندگیت رو بساز روی صداقت
بشه شیرین مثل قند توی قندون
کلام آخر
مراسم شب حنابندان که به دلیل محارج بالا و تجمل‌گرایی چند سالی است در برخی شهرهای ایران برگزار نمی‌شود، نمادی از شادی خانواده‌ها و اقوام برای شروع زندگی عروس و داماد است. شعر حنابندان که با ساز آذین بخش این شب به یاد ماندنی خواهد بود، مراسم خداحافظی زوجین از خانواده‌ها را پرشور خواهد کرد. در گذشته این شب به دلیل سادگی جشن و البته هدایایی که به عروس و داماد اعطا می‌شد، کمک هزینه‌ای برای آن‌ها به شمار می‌رفت. جالب است که هم‌اکنون نیز این سنت در دیگر شهرها و البته برخی کشورها مثل پاکستان نیز برگزار می‌شود. حنا در چنین شبی نماد شگون و خوشبختی برای عروس و داماد است.